Tuż przed drugą wojną światową w leżącym niedaleko granicy węgierskiej prowincjonalnym czechosłowackim miasteczku Levice we względnej komitywie żyli Czesi, Słowacy, Węgrzy, Niemcy, Żydzi, Cyganie, trafiali się nawet Bułgarzy i Polacy. Zawierucha wojenna oraz późniejsze lata przechodzenia od stalinizmu do normalizacji rozsypały w pył ten barwny etniczny tygiel. W ciągu zaledwie trzydziestu lat w tej części Europy zmieniło się niemal wszystko. I właśnie w ramach trzydziestu lat, od roku 1938 do roku 1968 (są to w historii Czechosłowacji daty jednoznacznie symboliczne, kojarzące się z kapitulacją wobec wojsk hitlerowskich i będących na usługach Moskwy wojsk Układu Warszawskiego), słowacki pisarz Pavel Rankov zamknął czas akcji powieści „Zdarzyło się pierwszego września (albo kiedy indziej)”. Rozległy czasowy horyzont oraz czwórka głównych bohaterów różnej narodowości – tak skrojona powieść wymaga epickiego oddechu oraz niezwykle precyzyjnie poprowadzonej fabuły. Rankov poradził sobie z tymi wymogami w genialny w swej prostocie sposób. Każdy z rozdziałów rozgrywa się kolejnego roku tego samego dnia – pierwszego września. Dla bohaterów powieści będzie to data szczególna. Począwszy od pierwszego dnia września 1938 roku, gdy czwórka nastolatków rozgrywa intrygujące zawody pływackie na levickim basenie. Całą recenzję można przeczytać na stronie http://angelus.com.pl/